تیروئید و بیماری های آن + بهترین روش های کنترل و درمان

تیروئید چیست؟

غده تیروئید یکی از مهم‌ترین غدد درون‌ریز در بدن است که پروانه‌ای شکل بوده و در جلوی گردن قرار دارد. این غده بخشی از سیستم غدد درون‌ریز است و نقش اساسی در تنظیم متابولیسم بدن دارد. هورمون‌های تولید شده توسط تیروئید شامل تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) هستند که این غده با تولید این هورمون ها، مسئول کنترل سطح انرژی در بدن، رشد و تکامل، فعالیت عصبی، تنظیم فشار خون، و تنظیم گرما و سردی بدن می‌باشد.

وظایف تیروئید در بدن

غده تیروئید وظایف متعدد و حیاتی در بدن انسان ایفا می‌کند. در ادامه، به توضیح دقیق‌تر وظایف اصلی تیروئید در بدن پرداخته‌ایم:

• 1. تنظیم متابولیسم: تیروئید به وسیله ترشح هورمون‌های خود، به نام‌های تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3)، نقش کلیدی در تنظیم متابولیسم بدن دارد. این هورمون‌ها سرعت و کیفیت تبدیل غذا و اکسیژن به انرژی را کنترل می‌کنند، که برای حفظ سطوح انرژی ضروری است.
• 2. کنترل حرارت بدن: هورمون‌های آن در تنظیم دمای بدن نقش دارند. آنها به بدن کمک می‌کنند تا حرارت تولید کند و حرارت خود را در شرایط مختلف محیطی حفظ کند.
• 3. تقویت سیستم قلبی-عروقی: هورمون‌های این غده بر سیستم قلبی-عروقی تأثیر می‌گذارند، به طوری که می‌توانند نرخ ضربان قلب و قدرت پمپاژ قلب را تنظیم کنند. این اثر می‌تواند به بهبود گردش خون و اکسیژن‌رسانی به اندام‌های مختلف کمک کند.
• 4. رشد و توسعه: در دوران رشد، به‌ویژه در دوران کودکی و نوجوانی، نقش مهمی دارد. هورمون‌های تیروئید برای رشد طبیعی استخوان‌ها و توسعه مغز ضروری هستند.
• 5. تنظیم سیستم تولیدمثل: می‌تواند بر سیستم تولیدمثل تأثیر بگذارد. نوسانات در سطوح هورمون‌های تیروئید ممکن است بر چرخه‌های قاعدگی و باروری تأثیر بگذارد.
• 6. تأثیر بر سیستم عصبی: هورمون‌های تیرویید بر عملکرد سیستم عصبی مرکزی و پیرامونی تأثیر دارند. آنها به حفظ فعالیت‌های عصبی و توانایی بدن برای پاسخ به محرک‌ها کمک می‌کنند.
• 7. کمک به سلامت پوست و مو: به حفظ سلامت پوست، مو و ناخن‌ها کمک می‌کند. تغییرات در عملکرد تیروئید می‌تواند منجر به تغییرات در بافت پوست، ریزش مو یا شکنندگی ناخن‌ها شود.

به طور کلی، تیروئید یک عضو کوچک است، اما نقش‌های فراوانی در حفظ تعادل و سلامت کلی بدن دارد. تنظیم دقیق این غده برای عملکرد بهینه بدن ضروری است.

کم کاری تیروئید چیست؟

کم‌کاری تیروئید، که به آن هیپوتیروئیدیسم نیز گفته می‌شود، یک اختلال است که در آن غده تیرویید به اندازه کافی هورمون‌های تیروییدی تولید نمی‌کند. این هورمون‌ها، به‌ویژه تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3)، نقش مهمی در تنظیم متابولیسم، حرارت بدن، و سایر فرایندهای حیاتی بدن دارند. کاهش تولید این هورمون‌ها می‌تواند تأثیرات متعددی بر سلامت فرد داشته باشد.

علائم کم کاری تیروئید

برخی از علائم و نشانه های کم‌کاری تیروئید می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• 1. خستگی و کمبود انرژی
• 2. افزایش وزن
• 3. حساسیت به سرما
• 4. خشکی و زبری پوست
• 5. ریزش مو
• 6. یبوست
• 7. افسردگی
• 8. کاهش ضربان قلب
• 9. مشکلات در تمرکز و حافظه
• 10. اختلال در قاعدگی در زنان

تشخیص و درمان تیروئید کم کار

تشخیص کم‌کاری تیروئید معمولاً از طریق آزمایش‌های خون انجام می‌شود که سطوح هورمون‌های TSH (هورمون محرک تیروئید) و T4 را مورد بررسی قرار می‌دهند. درمان عمدتاً شامل جایگزینی هورمون تیروئید مصنوعی، مانند لووتیروکسین، است که به تنظیم متابولیسم و بازگرداندن عملکردهای طبیعی بدن کمک می‌کند. درمان به صورت مادام‌العمر ادامه دارد و نیاز به پیگیری‌های دوره‌ای برای تنظیم دوز دارو دارد. در ادامه، به برخی جزئیات مربوط به درمان تیرویید کم کار اشاره می‌کنیم:

1. جایگزینی هورمونی

• لووتیروکسین: این دارو شکل مصنوعی هورمون تیروکسین (T4) است و پرکاربردترین درمان برای کم‌کاری تیرویید محسوب می‌شود. لووتیروکسین به صورت روزانه و معمولاً ناشتا مصرف می‌شود تا جذب بهینه‌ای داشته باشد.
• تنظیم دوز: دوز لووتیروکسین بر اساس سن، وزن، شدت کم‌کاری تیرویید، و وجود سایر بیماری‌ها تعیین می‌شود. دوز اولیه ممکن است کم باشد و بر اساس پاسخ بیمار به درمان و نتایج آزمایش‌های خون تنظیم شود.

2. پیگیری و آزمایش‌های دوره‌ای

• آزمایش‌های خون: پس از شروع درمان با لووتیروکسین، پزشک آزمایش‌های خون را برای اندازه‌گیری سطوح هورمون‌های تیرویید و TSH (هورمون محرک تیروئید) توصیه می‌کند. این آزمایش‌ها به ارزیابی اثربخشی درمان و تنظیم دوز کمک می‌کنند.
• تنظیم دوز: بر اساس نتایج آزمایش‌ها، دوز دارو ممکن است تغییر کند تا به سطح هورمونی مناسب برسد.

3. توجه به تداخلات دارویی

• تداخلات دارویی: برخی مواد غذایی و داروها می‌توانند با جذب لووتیروکسین تداخل ایجاد کنند. به عنوان مثال، مکمل‌های کلسیم و آهن باید با فاصله زمانی چند ساعته از لووتیروکسین مصرف شوند.
• مصرف منظم: بیمار باید دارو را به صورت منظم و طبق دستور پزشک مصرف کند تا اثربخشی درمان حفظ شود.

4. مدیریت بلندمدت

• نظارت دائمی: کم‌کاری تیرویید معمولاً نیازمند مدیریت بلندمدت است. بیمار باید به طور منظم تحت نظر پزشک باشد تا سلامت تیرویید و وضعیت کلی سلامتی‌اش ارزیابی شود.
• تنظیم سبک زندگی: اصلاحات در سبک زندگی، مانند تغذیه مناسب، ورزش منظم و مدیریت استرس، می‌تواند به بهبود علائم کم‌کاری تیرویید و کیفیت زندگی کمک کند.

پرکاری تیروئید چیست؟

پرکاری تیروئید، که به آن هیپرتیروئیدیسم هم گفته می‌شود، یک اختلال غده تیروئید است که در آن غده تیروئید هورمون‌های بیش از حد تولید می‌کند. این افزایش در تولید هورمون‌ها می‌تواند بر روی بسیاری از اعمال بدن تأثیر بگذارد و منجر به مجموعه‌ای از علائم و نشانه‌های متنوع شود.

علائم پرکاری تیروئید

برخی از علائم و نشانه های تیروئید پرکار شامل موارد زیر می‌شود:

• 1. کاهش وزن ناگهانی، حتی اگر اشتها یا مصرف غذایی افزایش یابد
• 2. تپش قلب، ضربان قلب سریع یا نامنظم
• 3. افزایش فعالیت و اضطراب
• 4. تعریق بیشتر
• 5. تغییرات در الگوهای قاعدگی
• 6. حساسیت به گرما
• 7. تغییرات در الگوهای روده‌ای، مانند افزایش دفع
• 8. خستگی و ضعف عضلانی
• 9. مشکلات خواب

تشخیص و درمان تیروئید پرکار

درمان پرکاری تیروئید یا هیپرتیروئیدیسم بسته به شدت بیماری، سن بیمار، وجود شرایط همراه و سایر فاکتورها متفاوت است. درمان‌های اصلی شامل داروهای ضد تیروئید، درمان با ید رادیواکتیو و گاهی جراحی می‌باشند. در ادامه به تفصیل به هر یک از این روش‌های درمانی می‌پردازیم:

۱. داروهای ضد تیروئید

داروهای ضد تیرویید به کاهش تولید هورمون‌های تیرویید کمک می‌کنند. دو داروی رایج در این دسته عبارتند از:

• متیمازول (Tapazole): این دارو معمولاً اولین انتخاب برای بزرگسالان است، مگر در دوران بارداری.
• پروپیل‌تیوراسیل (PTU): این دارو معمولاً برای درمان زنان باردار در سه ماهه اول استفاده می‌شود، زیرا متیمازول خطرات بیشتری برای جنین دارد.

۲. ید رادیواکتیو

ید رادیواکتیو یکی از رایج‌ترین درمان‌ها برای پرکاری تیرویید است. این درمان شامل خوردن یا نوشیدن یک مایع حاوی ید رادیواکتیو است که توسط غده جذب شده و به تدریج باعث تخریب سلول‌های فعال بیش از حد می‌شود. این روش ممکن است به کاهش تدریجی عملکرد تیرویید و حتی کم‌کاری آن منجر شود، که در این صورت نیاز به درمان با هورمون تیرویید خواهد بود.

۳. جراحی تیروئید

در برخی موارد، ممکن است نیاز به جراحی برای برداشتن بخشی یا تمام غده تیرویید باشد. این گزینه معمولاً برای بیمارانی در نظر گرفته می‌شود که نمی‌توانند داروهای ضد تیرویید را تحمل کنند یا در مواردی که غده تیروئید به شدت بزرگ شده باشد یا وجود داشته باشد سرطان تیروئید.

۴. بتا بلاکرها

هرچند بتا بلاکرها به طور مستقیم بر هورمون‌های تیرویید تأثیر نمی‌گذارند، اما آن‌ها می‌توانند برای کنترل برخی از علائم ناشی از پرکاری تیروئید مانند تپش قلب، لرزش‌ها و اضطراب به کار روند. این داروها به صورت موقت تا زمان کنترل شدن تیروئید تجویز می‌شوند.

انتخاب روش درمانی مناسب بستگی به شرایط فردی بیمار دارد و باید توسط پزشک متخصص غدد درون‌ریز ارزیابی و توصیه شود. همچنین، مراقبت‌های پس از درمان و پیگیری‌های دوره‌ای برای تضمین اثربخشی درمان و جلوگیری از عوارض احتمالی ضروری است.

برای تیروئید پرکار چی بخوریم؟

درمان کامل پرکاری تیروئید فقط با رژیم غذایی ممکن نیست و نیازمند مداخله پزشکی است؛ با این حال، رژیم غذایی می‌تواند نقش مکملی در کنترل علائم و کمک به مدیریت کلی بیماری داشته باشد. تنظیم رژیم غذایی می‌تواند به تعادل بخشی به سطوح انرژی کمک کند، نشانه‌ها را تخفیف دهد، و تأثیرات جانبی احتمالی داروها را کاهش دهد. در اینجا برخی از توصیه‌های غذایی برای کمک به مدیریت پرکاری تیروئید آورده شده است:

• 1. محدود کردن مصرف ید: ید در تولید هورمون‌های تیروئید نقش مهمی دارد و مصرف بیش از حد آن می‌تواند علائم پرکاری این غده را تشدید کند. بنابراین، توصیه می‌شود از مصرف غذاهای غنی از ید مانند جلبک‌های دریایی، ماهی‌های دریایی، و نمک یددار به مقدار زیاد خودداری شود.
• 2. افزایش مصرف کلسیم و ویتامین D: پرکاری تیرویید می‌تواند به پوکی استخوان منجر شود. مصرف کافی کلسیم و ویتامین D، موجود در مواد غذایی مانند شیر و فرآورده‌های لبنی، ماهی‌های چرب، و مکمل‌ها، می‌تواند به حفظ سلامت استخوان‌ها کمک کند.
• 3. کنترل مصرف کربوهیدرات‌ها: پرکاری تیرویید می‌تواند متابولیسم را تسریع بخشد و به کاهش وزن منجر شود. مصرف منظم کربوهیدرات‌های پیچیده مانند غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات می‌تواند به تأمین انرژی پایدار کمک کند و از نوسانات قند خون جلوگیری کند.
• 4. پروتئین کافی: افزودن پروتئین به رژیم غذایی، مانند گوشت بدون چربی، حبوبات و محصولات لبنی، می‌تواند به حفظ توده عضلانی کمک کند، به‌ویژه اگر با کاهش وزن مواجه هستید.
• 5. آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی: مصرف مواد غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها مانند میوه‌ها و سبزیجات تازه، مغزها و دانه‌ها می‌تواند به محافظت از بدن در برابر استرس اکسیداتیو کمک کند و به سلامت کلی شما بهبود ببخشد.
• 6. آب کافی بنوشید: هیدراتاسیون مناسب برای کمک به کنترل دمای بدن و حفظ عملکرد کلی بدن ضروری است، به‌خصوص در افرادی که پرکاری تیرویید دارند و ممکن است به راحتی دچار کم‌آبی شوند.

برای تیروئید کم کار چی بخوریم؟

درمان کم‌کاری تیروئید اغلب نیازمند مصرف داروهای جایگزین هورمون تیروئید است، اما تغییرات در رژیم غذایی می‌تواند به مدیریت بهتر بیماری و بهبود عمومی سلامت کمک کند. در اینجا برخی از توصیه‌های غذایی برای کمک به مدیریت کم‌کاری تیروئید ارائه شده است:

۱. افزایش مصرف ید

ید برای تولید هورمون‌های تیرویید ضروری است. بیماران مبتلا به کم‌کاری تیرویید باید مطمئن شوند که مقدار کافی ید از طریق رژیم غذایی دریافت می‌کنند. منابع خوب ید شامل:

• ماهی‌های دریایی مانند ماهی قزل‌آلا، ماهی تن، و ماهی کاد
• جلبک‌های دریایی
• نمک یددار (به میزان متعادل)
• تخم‌مرغ
• لبنیات

۲. مصرف سلنیوم

سلنیوم نقش مهمی در تبدیل هورمون T4 به T3 دارد و می‌تواند به عملکرد بهتر تیرویید کمک کند. منابع خوب سلنیوم عبارتند از:

• گردوی برزیلی
• تخم‌مرغ
• ماهی و میگو
• دانه‌های آفتابگردان و کنجد

۳. کاهش مصرف گلوتن

برخی تحقیقات نشان داده‌اند که گلوتن می‌تواند التهاب را در افراد حساس تحریک کند و ممکن است بر تیرویید تأثیر بگذارد. افراد مبتلا به کم‌کاری تیرویید که همچنین دارای حساسیت به گلوتن هستند، ممکن است از کاهش مصرف گلوتن بهره‌مند شوند.

۴. کنترل مصرف کلم‌گونه‌ها

مواد غذایی مانند کلم، بروکلی، و کلم بروکسل می‌توانند مواد گواتروژن داشته باشند که ممکن است تولید هورمون تیرویید را مهار کنند. مصرف این مواد غذایی باید به صورت پخته شده و به میزان متعادل باشد.

۵. داشتن یک رژیم غذایی متعادل

توصیه می‌شود که یک رژیم غذایی متعادل و مغذی داشته باشید که شامل میوه‌ها، سبزیجات، پروتئین‌های کم‌چربی، و دانه‌های کامل است. این نوع از رژیم می‌تواند به حفظ سلامت کلی و پشتیبانی از عملکرد تیرویید کمک کند.

۶. مراقبت از سطوح قند خون

کم‌کاری تیروئید می‌تواند ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش دهد. مدیریت سطح قند خون با مصرف منظم کربوهیدرات‌های پیچیده و کاهش مصرف شکر و کربوهیدرات‌های تصفیه شده اهمیت دارد.

همیشه قبل از ایجاد تغییرات قابل توجه در رژیم غذایی با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید، به ویژه زمانی که در حال مدیریت یک بیماری مزمن مانند کم‌کاری تیرویید هستید. این اطمینان را می‌دهد که تغییرات رژیم غذایی با نیازهای درمانی شما سازگار است و به سلامت کلی شما کمک می‌کند.

نقش نمک در تیروئید

نمک یا سدیم کلرید از جمله عواملی است که مصرف بیش از حد آن ممکن است به کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی منجر شود. دلیل این اثرات مربوط به نمک عبارتند از:

• 1. مصرف کمتر از حد ید: بسیاری از انواع نمک حاوی مقدار کمی ید هستند. مصرف کمتر از حد یود می‌تواند به افزایش حجم تیرویید و در نتیجه کم‌کاری آن منجر شود. بنابراین، افرادی که در مناطقی با کمبود یود زندگی می‌کنند، به خصوص در صورت مصرف نمک‌های حاوی یود باید مراقب باشند.
• 2. افزایش التهاب: مصرف بیش از حد نمک می‌تواند به افزایش التهاب در بدن منجر شود، که این مسئله ممکن است بر تولید و عملکرد هورمون‌های تیروییدی تأثیر بگذارد.
• 3. تحریک فعالیت اتونومیک: مصرف بیش از حد نمک ممکن است باعث تحریک فعالیت اتونومیک واحد سیمپاتیک عصبی شود که به دوره‌های مختلفی از هیپوتیروئیدی مرتبط باشد.

با این حال، لازم به ذکر است که بررسی‌های مختلف نتایج متناقضی درباره نقش نمک در کم‌کاری تیروئید داده‌اند و همچنین نمک برای بسیاری از افراد جزو رژیم غذایی ضروری است.

چطور بفهمیم تیروئید داریم؟

برای تشخیص وجود اختلالات تیروئیدی، مانند پرکاری یا کم‌کاری تیروئید، بهتر است مراحل زیر را دنبال کنید:

• 1- توجه به علائم: شناسایی علائمی که ممکن است به دلیل ناهنجاری‌های تیروئیدی ایجاد شوند. این علائم می‌تواند شامل تغییرات ناگهانی وزن، خستگی مفرط، تغییرات خلقی، حساسیت به دما و دیگر نشانه‌ها باشد.
• 2- معاینه پزشکی: مراجعه به پزشک برای انجام معاینه فیزیکی که شامل بررسی ناحیه گردن برای تشخیص بزرگ شدن یا وجود گره‌ها در غده تیرویید است. پزشک همچنین ممکن است سوالاتی در مورد سابقه پزشکی فرد و خانواده بپرسد.
• 3- آزمایش‌های تخصصی: انجام آزمایش‌های خون برای سنجش سطوح هورمون‌های تیروییدی مانند TSH، T3، و T4. این آزمایش‌ها به تشخیص دقیق پرکاری یا کم‌کاری تیرویید کمک می‌کنند.
• 4- تصویربرداری: استفاده از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی تیرویید برای بررسی ساختار غده و شناسایی هر گونه توده یا گره‌های غیرعادی. در موارد خاص، ممکن است از اسکن تیرویید یا سایر روش‌های تصویربرداری پیشرفته‌تر استفاده شود.
• ۵- مشاوره و درمان: بر اساس نتایج به دست آمده از معاینات و آزمایش‌ها، پزشک ممکن است یک برنامه درمانی مناسب ارائه دهد یا برای دریافت مشاوره‌های تخصصی‌تر به متخصص غدد درون‌ریز ارجاع دهد. این مرحله شامل بحث در مورد گزینه‌های درمانی و تدابیر لازم برای مدیریت بیماری است.